ترکمتر
ترکمتر که به آن گشتاور سنج نیز گفته می‌شود، ابزاری است که برای اندازه گیری و اعمال گشتاور به پیچ‌ها و مهره‌ها استفاده می‌شود. گشتاور پیچشی نیرویی است که تمایل به چرخش یک جسم حول یک محور دارد. گشتاور صحیح برای سفت کردن پیچ‌ها و مهره‌ها بسیار مهم است. زیرا گشتاور کم می‌تواند منجر به شل شدن و جدا شدن آنها شود. در حالی که گشتاور زیاد می‌تواند باعث آسیب به پیچ، مهره یا قطعه‌ای شود که به آن وصل شده است.
ترکمتر چیست و از چه اجزایی تشکیل شده است؟
ترکمتر، یکی از ابزارهای ضروری برای افراد فنی کار است. این وسیله، وظیفۀ مشخصی دارد که می‌تواند به عنوان یک ابزار کاربردی در بسیاری از کارها شناخته شود. ترکمتر، میزان گشتاور وارد شده به پیچ و مهره‌ها را کنترل می‌کند و در واقع ابزاری برای باز و بسته کردن پیچ‌هاست. این وسیله، در ابتدا بسیار ساده بود و مانند امروز کارایی زیادی در صنعت نداشت. هرچند به دلیل عملکرد خوب و کاربردی بودن، به سرعت کامل‌تر شد و وارد خط تولید کارخانه‌های خودروسازی شد و از آنجا، روند تکامل خود را شروع کرد. این ابزار امروزه در تمام کارگاه‌های صنعتی، خط تولید کارخانه‌ها و صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.اجزای تشکیل دهندۀ ترکمتر
آچارهای ترکمتر، انواع مختلفی دارند و اجزای آنها با توجه به هر مدل، متفاوت از یکدیگر هستند. با این حال، همۀ این ابزارها دارای وجوه مشترکی هستند. ترکمترها ممکن است دستی یا اتوماتیک باشند. یک ترکمتر دستی دارای اجزای زیر است:- درایو: از این قسمت برای باز و بسته کردن اتصالات استفاده می‌شود.
- بدنه: بخش اصلی ترکمتر که در آن، اجزاء دیگر جای گرفته و اتصال به درایو را فراهم می‌کند.
- مکانیزم تنظیم گشتاور: به کمک این بخش می‌توان گشتاور مورد نظر را تنظیم کرد.
- نشانگر: این جزء نشان می‌دهد که گشتاور کنونی یا تنظیم شده چقدر است.
- دسته: به کمک دسته می‌توان آچار ترکمتر را در دست گرفته و با چرخش آن، پیچ را باز و بسته کرد.
معرفی انواع ترکمتر بر حسب کاربرد و طراحی
ترکمترها بر اساس طراحی و ساخت خود، کارکردهای مختلفی دارند. در ادامه با برخی از مهم‌ترین انواع ترکمترها آشنا می‌شویم.انواع ترکمتر بر اساس نوع کاربرد
انواع ترکمترها را می‌توان بر اساس نوع کاربرد دسته‌بندی کرد.ترکمترهای دستی
این نوع ترکمتر با استفاده از نیروی دست کاربر عمل می‌کند. ترکمترهای دستی در انواع مختلف تقه‌ای، عقربه‌ای، دیجیتال و جغجغه‌ای موجود هستند.ترکمترهای برقی
این نوع ترکمتر از نیروی برق برای اعمال گشتاور استفاده می‌کند. ترکمتر برقی برای اعمال گشتاورهای بالا در کارهایی مانند بستن پیچ و مهره‌های خطوط لوله و اسکلت فلزی کاربرد دارد.ترکمترهای بادی
این نوع ترکمتر از هوای فشرده برای اعمال گشتاور استفاده می‌کند. ترکمتر بادی نیز برای اعمال گشتاورهای بالا در کارهای صنعتی کاربرد دارد.ترکمترهای هیدرولیکی
این نوع ترکمتر از نیروی هیدرولیک برای اعمال گشتاور استفاده می‌کند. ترکمترهای هیدرولیکی برای اعمال گشتاورهای بسیار بالا در کارهایی مانند بستن پیچ و مهره‌های توربین‌های بادی و کشتی‌ها کاربرد دارند.با این وجود، ترکمترها دارای طراحی‌های مختلفی نیز هستند که دسته‌بندی‌های دیگری برای آنها ایجاد می‌کنند. برخی از رایج‌ترین انواع آنها شامل موارد زیر هستند.ترکمتر تقه‌ای
ترکمتر تقه ای یکی از بهترین انواع آن است و اغلب در کارگاه‌های صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مدل، وقتی گشتاور به میزان مورد نظر برسد، تقه یا ضربه‌ای را احساس می‌کنید که به معنای آن است که گشتاور، به میزان مورد نظر خود رسیده است. در کل، دو مدل ترکمتر تقه‌ای وجود دارد. یک مدل، ترکمتر جغجغه‌ای است که یکی از محبوب‌ترین انواع آن‌هاست. مدل دیگر، ترکمتر سری ثابت نام دارد.ترکمتر عقربه‌ای
ترکمتر ساعتی یا عقربه‌ای رایج‌ترین نوع است و از یک عقربه و صفحۀ مدرج برای نشان دادن گشتاور اعمال شده استفاده می‌کند. ترکمترهای عقربه‌ای معمولاً ارزان‌تر و ساده‌تر از سایر انواع هستند، اما به اندازۀ آنها دقیق نیستند. از این نوع ابزار بیشتر در خط تولید کارخانه‌ها استفاده می‌شود.ترکمتر دیجیتال
این نوع ترکمتر از یک نمایشگر دیجیتال برای نشان دادن گشتاور اعمال شده استفاده می‌کند. قیمت ترکمتر دیجیتال از بقیۀ انواع آن بالاتر است. با این حال، این نوع از ترکمترها دارای بیشتر میزان دقت نیز هستند.ترکمتر کمرشکن
این نوع ترکمتر از یک تیر خمشی برای اندازه گیری گشتاور اعمال شده استفاده می‌کند. ترکمترهای کمرشکن معمولاً برای اندازه گیری گشتاورهای بالا استفاده می‌شوند. این نوع از گشتاور سنج، ابزاری خاص است و تقریباً زیرمجموعه‌ای از نوع تقه‌ای به حساب می‌آید. در وسط آن لولایی وجود دارد که وقتی به گشتاور مورد نظر می‌رسد، ترکمتر از آن نقطه تا شده یا به اصطلاح دیگر می‌شکند.ترکمتر برقی و شارژی
یکی دیگر از ترکمترها که وظیفۀ تنظیم گشتاور برای بستن پیچ و مهره‌ها را دارد، ترکمتر برقی یا شارژی است. به این ترکمترها، مولتی پلایر شارژی یا برقی نیز گفته می‌شود. این نوع از گشتاور سنج، پشت سه نظام حلقه‌ای قرار دارد که روی آن اعدادی نوشته شده‌اند و به وسیلۀ این حلقه می‌توان گشتاور مورد نظر را تنظیم کرد.ترکمتر شاهینی
ترکمترهای شاهینی از یک مکانیزم فنری برای اندازه گیری مقدار گشتاور اعمال شده به پیچ یا مهره استفاده می‌کنند. هنگامی که گشتاور از مقدار از پیش تعیین شده عبور می‌کند، مکانیزم کلیک می‌کند یا آزاد می‌شود و به کاربر نشان می‌دهد که سفت کردن باید متوقف شود.ترکمتر کرنومتری
مکانیزم این ترکمتر نیز مانند ترکمتر تقه‌ای است که ورنیۀ آن به صورت کرنومتری طراحی شده است و بزرگ‌تر دیده می‌شود تا راحت‌تر خوانده شود. برای تنظیم گشتاور با آن باید انتهای دسته را فشار داده و بچرخانید. لازم به ذکر است که خود دستگاه در بازه‌های متفاوتی طراحی شده است و لازم است با توجه به نیاز، مدل مناسب آن انتخاب شود.نحوۀ استفاده از ترکمتر به چه صورت است؟
- ترکمتر را روی گشتاور مورد نظر تنظیم کنید. برای این کار، معمولاً باید یک حلقه یا دکمه را بچرخانید تا عقربه یا نمایشگر به عدد مورد نظر برسد.
- ترکمتر را روی پیچ یا مهره‌ای که می‌خواهید سفت کنید قرار دهید. مطمئن شوید که سوکت ترکمتر به درستی روی سر پیچ یا مهره جا افتاده است.
- ترکمتر را به آرامی بچرخانید تا زمانی که احساس کنید کلیک کرده یا صدای جغجغه‌ای از آن شنیده شود.
- در ادامه، مراحل دوم و سوم را برای هر پیچ یا مهره ای تکرار نمایید که باید سفت کنید.
- زمانی که کار با ترکمتر تمام شد، باید ورنیۀ آن را روی صفر تنظیم کنیم.
نکاتی در انتخاب، خرید و استفاده از ترکمتر
به عنوان نکات پایانی، هنگام انتخاب و خرید ترکمتر موارد زیر را در نظر داشته باشید:- محدودۀ گشتاور: هنگام خرید ترکمتر، مدلی را انتخاب کنید که محدودۀ گشتاور متناسب با نیازتان را داشته باشد.
- نوع مکانیزم: شما باید ترکمتری را انتخاب کنید که نوع مکانیزم آن متناسب با کار شما باشد.
- دقت: دقت کافی و مناسب ترکمتر را هنگام انتخاب خود در نظر داشته باشید.
- قیمت: همواره سعی کنید با در نظر داشتن بودجۀ خود و دریافت مشاوره از کارشناسان، بهترین ترکمتر را برای کار خود تهیه نمایید.